नेपाली कांग्रेसका नेता सञ्जय गौतमले नेकपा एमालेका अध्यक्ष केपी शर्मा ओली नेपाली कांग्रेसको समर्थनमा प्रधानमन्त्री बन्ने विषय अस्वाभाविक भए पनि अहिलेको परिस्थितिमा सकारात्मक रूपमा लिनुपर्ने बताएका छन् । दुई ठूला दलहरू मिलेर सरकार सञ्चालन गर्दा प्रतिपक्षको चिन्ता गर्नु सैद्धान्तिक हिसाबले जायज भए पनि अहिलेको परिस्थितिमा राष्ट्रिय सरकार बनाएर समस्या समाधान गर्ने कुरा नै मुख्य भएको बताए । नेपाली कांग्रेस र नेकपा एमालेले अन्तिम अवसार पाएको भन्दै गल्ती गर्ने छुट कसैलाई नभएको पनि बताए । देशान्तरकर्मी मुक्तिबाबु रेग्मीले गौतमसँग गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश :-

कांग्रेस र एमालेका नेताहरूले फेस गर्ने प्रश्न भनेकै किन नयाँ गठबन्धन भन्ने छ है ?

हामीले प्रश्न फेस गर्नेभन्दा पनि नयाँ गठबन्धन आवश्यक थियो । हामीले चुनाव अगाडि माओवादीसँग गठबन्धन गर्दा स्थिरताको परिकल्पना गरेका थियौं । मुलुकमा स्थायित्व भएन भने मुलुक अगाडि बढ्न सक्दैन भनेर नै अहिलेको परिस्थितिमा हामीले धेरै उतार चढावपछि अहिलेको अवस्था आएको हो । विगतमा हामीले माओवादीसँग मिलेर चुनावमा जाने कुरा त्यति सहज र स्वाभाविक कुरा थिएन । हाम्रो पार्टी नेपाली कांग्रेसमा पनि विरोध थियो भने म आफैं पनि गठबन्धनबाट चुनाव लड्न हुँदैन भन्ने मान्यता राख्थे । पार्टीले नै निर्णय गरेपछि हामी गठबन्धन गरेर चुनावमा गयौं । हाम्रो निर्वाचन प्रणालीकै कारण सरकार गठबन्धनबाट बनाउन पर्छ । जनताले सबैभन्दा ठूलो पार्टी नेपाली कांग्रेस, दोस्रोमा नेकपा एमाले र तेस्रोमा माओवादी केन्द्रलाई भोट हाले । माओवादीले पाएको भोट पनि गठबन्धनको भोट थियो । समय र परिस्थितिले गर्दा प्रचण्डजीले सरकारको नेतृत्व गर्न खोज्नु भयो, त्यतिबेला हामीबीचमा केही समय सम्बन्ध बिग्रिएको जस्तो भयो । र नयाँ माओवादी र एमालेको गठबन्धन निर्माण भएको थियो । फेरि माओवादीले कोर्स करेक्सन भन्दै कांग्रेससँग गठबन्धन गर्न आइपुग्यो । फेरि केही समयपछि नै माओवादी र एमालेको गठबन्धन सरकार भयो । यो बीचमा तीन वटा सरकार नाटकीय ढंगले बन्यो । कांग्रेस संसदको ठूलो दल भएर पनि माओवादीको नेतृत्वलाई स्वीकार ग¥यौं । तै पनि मुलुकमा स्थायित्व र स्थिरता भएन ।

तपाईंले नेपाली कांग्रेस र एमाले मिलेर कांग्रेसको नेतृत्वमा सरकार बनाउनुपर्छ भनेर कुरा संसद्मै उठाउनु भएको थियो किन ?

नेपाली कांग्रेसको नेतृत्वमा राष्ट्रिय सरकार नबनाइकन मुलुकको विकास स्थिरता र स्थायित्व पाउँदैन भनेर भन्ने म पहिलो सांसद हुँ । संविधानको समय सापेक्षरूपमा संशोधन आवश्यक छ भन्ने कुरा पनि उठाएको हुँ । अहिले नयाँ गठबन्धन त बन्यो, खाली कांग्रेसको नेतृत्वमा छैन एमालेको नेतृत्वमा बन्यो भन्ने मात्र कुरा हो । पालोपालो गर्दा भोलि कांग्रेसको नेतृत्व पनि आउँछ । त्यसैले मैले सोचेको एजेन्डाले प्रवेश पायो भन्ने ठानेको छु । यसको मतलव सरकारका लागि सरकार बनाएको होइन । 

किन नयाँ सरकार चाहियो, चलिरहेकै थियो ?

सरकार चलिरहेकै थियो, मन्त्रीहरू पनि थिए । जेनतेन काम भइरहेको पनि थियो । तर, नेपाली जनताको निराशालाई चिर्दै आशामा परिणत गर्नको लागि हामीले संविधानसभाबाट बनाएको संविधानले समयसापेक्ष संशोधनको आवश्यकता महसुस गरेको छ । अहिले माओवादीका साथीहरूप्रति पनि धेरै तिक्तता पोख्न जरुरी छैन भने हामीले पनि धेरै ठूलो कुरा गर्नुपर्ने आवश्यकता छैन । एकले अर्कालाई खुइल्याउनेभन्दा पनि राष्ट्रिय सरकार बनाउने अभियानमा हामी सबै लाग्नुपर्छ । अहिलेबाटै एकले अर्कालाई खुइल्याउने हो भने मुलुक फेरि भड्खालोमा जान्छ र अन्य शक्तिहरू खेल्न थाल्छन् । माओवादीलाई गालीगलोज गर्न पनि जरुरी छैन भने माओवादीले पनि सत्ता छोड्नु परेकोमा आवेग पोखेर कांग्रेस र एमालेलाई गाली गरेर पुराना कुराहरूलाई पुनरावृत्ति गरेर पनि अर्थ छैन । अब अहिले नयाँ परिस्थिति बनेको छ, केपी ओलीजी आज आइतबार प्रधानमन्त्री बन्नुहुन्छ । नेपाली कांग्रेसको दरिलो साथ छ । माओवादी पनि विगतका कुराहरू बिर्सिएर यो सरकारमा सहभागी हुनुपर्छ ।

कांग्रेस र एमाले विभिन्न काण्डहरूका कारण डराएर एक ठाउँमा आएका हुन् भन्छन्, त्यही हो ? 

त्यो एउटा ‘न्यारेटिभ’ मात्रै हो । त्यसरी नै कांग्रेस र एमालेको गठबन्धन भएको हो भने त थप कुराहरू आउँलान् । विधि व्यवस्था भएको मुलुकमा केही कुराहरू पनि लुक्दैनन् । नयाँ सरकारले शपथ लिइसकेको छैन । प्रचण्ड प्रधानमन्त्री हुनुहुन्छ त अझैं । त्यस्तो काण्डहरू थियो भने त सार्वजनिक गरेको भइहाल्यो नि । अहिले माओवादी र रास्वपाले बार्गेनिङ गर्नका लागि मात्रै भनेको कुरा हो । प्रमाण भए उहाँहरू नै अहिलेसम्म सत्तामा हुनुहुन्छ सार्वजनिक गरे भइहाल्यो । संसद्मा नेपाली कांग्रेसले बारम्बार भ्रष्टाचारका विषयमा उठाएको छ । हामी ती काण्डहरू लुकाउने छुपाउने मनस्थितिमा पनि छैनौं । नेपाली कांग्रेस पनि भ्रष्टाचारबाट आजित भएकाले सबै फाइलहरू खुलून् भन्ने चाहन्छौं । भ्रष्टाचारमा म मुछिएको छु भने पनि कारबाही होस् भन्ने कांग्रेसको एजेन्डा हो ।

केही फाइलहरू खोल्नै लाग्दा, ‘काले काले मिलेर खाउँ भाले’ गरेका हुन् कांग्रेस र एमाले भन्ने चर्चा छ त ?

यो सब वाइह्यात कुराहरू हुन् । आम निर्वाचन भएको पनि डेढ वर्षभन्दा बढी भइसक्यो । यसबीचमा प्रचण्डजी नै प्रधानमन्त्री हुनुभएको थियो, उहाँलाई फाइल खोल्नका लागि कसैले रोकेको थिएन । अहिले सत्ता गुमाउँदाको पीडामात्रै हो । उहाँहरू आफैं १० वटा ‘स्कान्डल’मा फसेको व्यक्तिले अहिले यस्तो कुरा गर्नु कुनै अर्थ छैन । के विगतमा माओवादीको नेतृत्वले एमाले र कांग्रेससँग मिल्दा ‘काले काले मिलेर खाउँ भाले’ गरेको हो त ? यसैगरी रवि लामिछानेजी भनेको कस्तो हो भने आफ्नो ‘स्ट्रेन्थ’ थाहा छैन, आफ्नो पार्टीको इतिहास थाहा छैन । उहाँ कसरी आउनु भयो भन्दा हामीले नराम्रो काम गरेको परिणामस्वरूप रविजी आउनु भएको हो । आम निर्वाचनमा रास्वपाले पाएको भोट भनेको कांग्रेस, एमाले र माओवादीको ‘रियाक्सन’को भोट हो । बाढी सधैं स्थिर रहँदैन, रवि लामिछानेले पाएको भोट भनेको बाढी हो, यो सधैं स्थिर रहँदैन । पुच्छरले टाउको हल्लाउने होइन, टाउकोले पुच्छर हल्लाउने भन्ने कुरा उहाँले बुझ्न जरुरी छ । आफू सहकारीको रकम अपचलनमा मुछिनु भएको छ, नागरिकता, पासपोर्टका काण्डैकाण्ड छन् । आफ्ना कुराहरू ढाकछोप गर्नका लागि ठूला कुरा गरेर हिँड्नुको कुनै अर्थ छैन । उहाँको पार्टीका मुकुल ढकालको कुरा सुने पुगिहाल्छ नि कस्तो छ पार्टी भनेर । 

कांग्रेस र एमालेको गठबन्धन स्वाभाविक होइन । तर के बुझ्न जरुरी छ भने यो विशिष्ट परिस्थितिमा गरिएको गठबन्धन हो भने मुलुकलाई निकास दिनका लागि गरिएको प्रयास हो । अब नेपाली जनतामा आशा र भरोसा पैदा गर्नुपर्नेछ । अहिले नेपाली जनता निराश छन्, उनीहरूमा वितृष्णा आएको छ । अहिलेको वितृष्णा र निराशाले भोलि विद्रोहको बाटो लियो भने यहाँको लोकतन्त्र र संविधान पनि अप्ठेरोमा पर्छ । त्यसैले नेपाली कांग्रेस र एमाले संविधानको रक्षाका लागि एक ठाउँमा आएका हुन् । संविधानमा समयानुकूल परिमार्जन गरेपछि मात्रै संविधान र लोकतन्त्रको रक्षा हुन्छ ।

संविधानप्रति कोबाट खतरा भयो र तपाईंहरू संविधान रक्षाका लागि नयाँ गठबन्धन गर्नुभयो ?

को बाट भन्ने कुनै पनि शक्ति छैन नेपालमा । राजा फालिहाल्यौं, हामीकहाँ अर्को कुनै शक्ति आएर संविधान सिध्याउने होइन, जनताको अनुकूलतामा यो संविधान भएन भने, हामीले निर्माण गरेको र हाम्रा लागि निर्माण गरिएको संविधान भनेर जनताले स्वामित्व लिने परिस्थिति र परिवेश सिर्जना गर्न सकेनौं भने जनताले नै यो संविधान भोलि जनताले अस्वीकार गर्न सक्छन् । हामीले पनि त यसअघि २०४७ सालको संविधान सडकबाट फालेको होइन र । त्यही फालेपछि त गणतन्त्र, संघीयता आएको हो नि । अहिलेको संविधान २०७२ लाई समयानुकूल संशोधन गरिएन भने यो संविधानको पनि भविष्य छैन, लोकतन्त्रको भविष्यमा पनि प्रश्न उठ्छ । त्यस्तो भयो भने मुलुक कहाँ पुग्छ अहिले नै भन्न सकिन्न । त्यसैले मुलुक बचाउनुपर्ने दायित्व र जिम्मेवारी पनि हामी सबैको हो ।

मुलुक र संविधानको हवाला दिँदै दुई ठूला पार्टी मिल्दा संसद्मा प्रतिपक्ष त निरीह हुँदैन भन्या ?

दुई ठूला पार्टी मिलेर सरकार चलाउने कुरा अप्राकृतिक हो भन्ने सैद्धान्तिक व्याख्यासँग म साधारण अवस्थामा सहमत छु । तर, दुईवटा ठूला पार्टी मिलेर अरू साना पार्टीलाई पनि एक ठाउँमा ल्याएर राष्ट्रिय सरकार बनाउनका लागि गरिएको पहल हो । अहिले यो सरकार चलाउन, आफ्ना मान्छेलाई मन्त्री बनाउन, अनि काले काले मिलेर खाउँ भाले गर्न, भ्रष्टाचारका काण्ड लुकाउनका लागि कांग्रेस र एमाले मिलेका होइनन्, यसमा सबै प्रस्ट हुन जरुरी छ । नेपाली कांग्रेस र नेकपा एमालेजस्तो इतिहास र जनमत भएको पार्टीमाथि प्रश्न उठाउन जरुरी छैन । नेपाली कांग्रेस राणा, राजा र माओवादीसबैसँग लडेर आएको छ । माओवादीबाट सबैभन्दा बढी पीडित भएको कांग्रेसले विगतका सबै कुराहरू बिर्सिएर माओवादीलाई नै सँगै लिएर अघि बढेको होइन र । माओवादीसँग कांग्रेस मिल्दा ठीक, कांग्रेस र एमाले मिल्दा बेठीक भन्ने तर्क नै होइन । हामीले अहिले अन्तिम प्रयास गरेका हौं । सैद्धान्तिक रूपले अस्वाभाविक देखिए पनि राष्ट्रिय आवश्यकता हो । त्यही आवश्यकताले नै हामीलाई यो ठाउँमा ल्याएर आयो । हामीले माओवादीसँग धेरै टाढा दूरी बढाउन आवश्यक छैन । राष्ट्रिय सहमतिको सरकार निर्माण गरेर संविधानमा समयानुकूल संशोधन गरेर अघि बढ्नुपर्छ । संविधान संशोधनको कुरा गर्न जति सजिलो छ, व्यवहारमा काम गर्न निकै गाह्रो छ । संविधान संशोधनको कुरा उठ्दा जातीय, धार्मिकलगायत तमाम विषयहरू आउँछन् । त्यतातर्फ पनि हामी सचेत छौं ।

संविधानको कुन कुन ठाउँमा संशोधन गर्ने ?

यो मेरो व्यक्तिगत धारणा हो । प्रत्यक्ष निर्वाचित प्रतिनिधिसभा बनाउनुपर्छ । हामीले अवलम्बन गरेको मिश्रित निर्वाचन प्रणाली हुँदासम्म देशमा कहिले पनि स्थिर सरकार बन्दैन भन्ने मेरो यो आठ वर्षको बुझाइ हो । राष्ट्रियसभालाई पूर्णसमानुपातिक गर्ने र प्रतिनिधिसभालाई पूर्ण प्रत्यक्ष गर्नुपर्छ भन्ने धारणा हो । ७ वटा प्रदेश बनाएर हामीले संघीयताको अभ्यास गरिरहेका छौं । हामीले अहिले तीन तहको सरकारको अभ्यास गरिरहेकाले यसमा पुनर्संरचना गर्न जरुरी छ । संघीयता नै खारेज गर्नुपर्छ त म भन्दिनँ । अहिलेको संरचनाअनुसार खर्च र बेथिति मुलुकले व्यहोर्न सक्दैन । यसैगरी स्थानीय सरकार पनि छ । त्यसमा पनि पुनर्संरचना गर्न जरुरी छ । स्थानीय सरकार पनि सरकार हो भने त्यहाँ पनि प्रतिपक्षको व्यवस्था हुनुपर्छ । प्रतिपक्ष नभएको सरकार हुँदैन । त्यसैले ‘चेक एन्ड ब्यालेन्स’ गर्न जरुरी छ । भ्रष्टाचार सिंहदरबारमा मात्रै हुन्छ भन्ने भाष्य अहिले निर्माण भएको छ, स्थानीय सरकार पनि गाउँगाउँको सिंहदरबार हो । त्यहाँ पनि अवस्था पनि त नाजुक नै छ । 

कांग्रेस र एमालेबीचको ७ बुँदे दस्तावेज पढ्न पाउनु भयो ?

सैद्धान्तिकरूपले हामीलाई ‘ब्रिफिङ’ भएको छ । शाब्दिक रूपले त्यो मैले पनि हेर्न पाएको छैन । त्यसमा मेरो पनि जिज्ञाशा छ । संसदीय दलमा गरेको व्याख्याअनुसार हाम्रा नेताहरूले राम्रो काम गर्नु भएको छ भनेर विश्वास गरेका छौं । अब केही दिनमा सार्वजनिक होला । मुलुकलाई केन्द्रमा राखेर गरिएको सम्झौतालाई शंका नगरौं । अब सामान्य परिस्थितिमा बनेको सरकार होइन भने मन्त्रीहरू पनि सामान्य परिस्थितिमा बनेका होइनन् । 

एमाले र कांग्रेसले पुरानो संविधान ब्युँत्याउन खोजेको भन्ने आरोप लगाउँछन् त ?

नेपाली कांग्रेसका तत्कालीन सभापति एवं प्रधानमन्त्री स्व. सुशील कोइराला नेतृत्वको सरकारले जारी गरेको यो संविधानको स्वामित्व ग्रहण गर्न चाहन्छौं । यो संविधानलाई दीर्घजीवी बनाउन चाहन्छौं । संविधान भनेको गतिशील दस्तावेज हो । समयसापेक्ष संशोधन आवश्यक हुन्छ । त्यसका लागि तयार छौं । पुरानो संविधान ब्युँत्याउने भन्ने वाइह्यात आरोपमात्रै हो ।

अबको सरकारमा कांग्रेसको भूमिका कस्तो हुन्छ ?

हामी समन्वयकारी भूमिका हुन्छौं । ठूलो दल भएर पनि कांग्रेस आफैंले सरकारको नेतृत्व गर्नुपर्नेमा राष्ट्रिय, अन्तर्राष्ट्रियसहित धेरैलाई चित्त नबुझेको पनि होला । हामीले सबैलाई कन्भिन्स गरेर राष्ट्रिय सरकार बनाउनका लागि पहल गर्ने हो । हामी जनताको मुद्दालाई सम्बोधन गर्दै अहिले देखिएको निराशालाई अन्त्य गर्ने अभियानमा छौं ।