स्टकहोम। आधुनिक कृत्रिम बौद्धिकता (एआई) को आधार बनाउन सहयोग गर्ने दुई शोधकर्तालाई २०२४ को भौतिकशास्त्रको नोबेल पुरस्कार प्रदान गरिएको छ। जोन होपफिल्ड, प्रिन्सटन विश्वविद्यालयका अमेरिकी प्राध्यापक, र जेफ्री हिन्टन, टोरन्टो विश्वविद्यालयका बेलायती-क्यानाडाली प्राध्यापक, यस पुरस्कारका लागि चयन गरिएको हो।

दुवैले मस्तिष्कको कार्यप्रणालीबाट प्रेरित भई कृत्रिम न्युरल नेटवर्क निर्माण गरेका छन्, जसले मानव मस्तिष्कजस्तै यादहरू भण्डारण र पुनःप्राप्त गर्न सक्छन्, र तिनीहरूमा जानकारी सिक्न सक्षम छन्। हिन्टन, जसलाई “एआईका भगवानfather” भनेर चिनिन्छ, गत वर्ष गुगलबाट राजीनामा दिएर एआईका सम्भावित खतराहरूको बारेमा चेतावनी दिएका थिए।

हिन्टन र होपफिल्डको pionार्विक कामले १९८०को दशकमा सुरु भएको थियो, जसले देखाएको छ कि न्युरल नेटवर्क र सांख्यिकीमा आधारित कम्प्युटर प्रोग्रामहरूले कसरी एक सम्पूर्ण क्षेत्रको आधारमा काम गर्न सक्छन्। यसले छिटो र सटीक भाषा अनुवाद, अनुहार पहिचान प्रणालीहरू, र च्याटबोट जस्तै जेनरेटिभ एआईको विकासमा योगदान पुर्याएको छ।

होपफिल्ड, ९१ वर्षीय, “एक एसोसिएटिभ मेमोरी निर्माण गर्नको लागि” सम्मानित गरिएका छन् जसले छविहरू र अन्य डेटा ढाँचाहरूलाई भण्डारण र पुनःनिर्माण गर्न सक्षम बनाउँछ। जबकि हिन्टनले “डेटामा स्वतन्त्र रूपमा गुणहरू पत्ता लगाउने विधि” आविष्कार गरेका छन्, जुन आजको ठूलो कृत्रिम न्युरल नेटवर्कको महत्त्वपूर्ण विशेषता हो।

हिन्टनले भने, “म अचम्मित छु। म यस्तो हुन सक्ने थाहा थिएन,” पुरस्कार घोषणा गर्ने क्रममा पत्रकारहरूसँग कुरा गर्दै। उनले एआईका सम्भावित खतराबारे गम्भीर चिन्ता व्यक्त गरे, जसमा भ्रामक जानकारी फैलाउने, रोजगारीको बजारमा परिवर्तन ल्याउने, र मानव अस्तित्वलाई धम्की दिने कुराहरू समावेश छन्।

उपस्थित प्रबन्धक माइकल वूलड्रिजले भने, “यो पुरस्कार एआईले विज्ञानमा गरिरहेको गहिरो प्रभावको संकेत हो।” तर, वेनडी हल, साउथम्प्टन विश्वविद्यालयका प्राध्यापकले यो पुरस्कारको घोषणामा चकित हुने कुरा व्यक्त गरिन्। 

यो पुरस्कार रोयल स्विडिश एकेडेमी अफ साइन्सेसद्वारा ११ लाख स्विडिश क्रोनर (लगभग £८१०,०००) को पुरस्कारमा बाँडिनेछ।