भ्रष्टाचार मुद्दामा दोषी ठहर भएका पाकिस्तानका पूर्वप्रधानमन्त्री इमरान खानलाई तीन वर्षको जेल सजाय सुनाइएको छ । इमरानलाई शनिबार सजाय सुनाएको लगत्तै लाहोरस्थित उनको घरबाट पक्राउ गरिएको थियो । उनी हाल पञ्जाब प्रान्तको एटक जेलमा छन् ।

यो घटनापछि इमरानको भविष्यलाई लिएर पनि प्रश्न उठ्न थालेको छ । पाकिस्तानमा यसै वर्षको अन्त्यमा निर्वाचन हुँदैछ। यसअघि विपक्षी दलका नेता आफ्नो राजनीतिक जीवन बचाउन लामो कानुनी लडाइँमा छन् । कुन मुद्दामा इमरानलाई दोषी ठहर गरिएको छ ? इमरानको राजनीतिक यात्रा सकियो ? इमरानसँग कानुनी विकल्प के छन् ? उनको पार्टीलाई के होला ?

किन पक्राउ परे इमरान ?
तोशाखाना मुद्दामा इमरान खानलाई अतिरिक्त तथा सत्र न्यायाधीश (एडीएसजे) हुमायुन दिलावरले शनिबार तीन वर्षको जेल सजाय सुनाएको हो । ट्रायल कोर्टले दोषी ठहर गरेलगत्तै इमरानलाई लाहोरस्थित उनको घरबाट पक्राउ गरिएको थियो। उनी हाल पञ्जाब प्रान्तको एटक जेलमा छन् ।

इमरान खानविरुद्ध कारबाही गरिएको मुद्दा विदेशबाट प्राप्त उपहारको अवैध बिक्रीसँग सम्बन्धित छ। वास्तवमा, पाकिस्तानी कानून अनुसार, विदेशी राज्यका प्रतिष्ठित व्यक्तिहरूबाट प्राप्त कुनै पनि उपहार तोशाखानामा राख्नुपर्छ। यदि देशको प्रधानमन्त्रीले उपहार आफूसँग राख्न चाहनुहुन्छ भने त्यसको लागि मूल्य बराबरको रकम तिर्नुपर्छ।

प्रधानमन्त्री हुँदा इमरानले तोशाखानाबाट महँगो उपहार सस्तोमा किनेर बजारमा महँगो मूल्यमा बेचेको आरोप छ । उनले यो सम्पूर्ण प्रक्रियाका लागि सरकारी कानुनमा पनि परिवर्तन गरेका छन् । यस घोटालामा इमरान अहिले पक्राउ परेका छन् जसका कारण उनको राजनीतिक भविष्य संकटमा परेको छ ।

इमरानको राजनीतिक करियर सकियो ?
अदालतले दोषी ठहर गरेपछि इमरान खान आगामी ५ वर्षका लागि चुनाव लड्न अयोग्य भएका छन् । कानुनी रूपमा, प्रतिबन्ध दोषी ठहरिएको मिति देखि सुरु गरी अधिकतम पाँच वर्ष हुन सक्छ। तर पाकिस्तानको सर्वोच्च अदालतले इमरानमाथि आजीवन प्रतिबन्ध पनि लगाउन सक्छ।

वास्तवमा, पाकिस्तानमा सार्वजनिक पद धारण गर्नेहरू सत्यवादी र इमानदार हुन संवैधानिक आवश्यकता छ। यस्तो अवस्थामा, यदि देशको सर्वोच्च अदालतले इमरानलाई धोखाधडीको दोषी ठहराउँछ र संवैधानिक आवश्यकताहरू पूरा गर्न असफल भएको छ भने, इमरान खानले पाकिस्तानमा चुनाव लड्न सक्ने छैनन्। 2018 मा, सर्वोच्च अदालतले तीन पटक प्रधानमन्त्री नवाज शरीफ विरुद्ध यस्तो निर्णय दिएको छ।

अहिलेको अवस्थामा इमरान नोभेम्बरमा हुने निर्वाचनबाट बाहिर छन् । इमरानको समस्या सर्वपक्षीय छ। देशको शक्तिशाली सेनासँग उसको निरन्तर अडान उसको समस्यामा थपिएको छ। देशमा शासन गर्न चाहने जो कोहीको लागि पाकिस्तानी सेनाको समर्थन महत्त्वपूर्ण छ। इमरानले उनलाई पदबाट हटाउने र आफू र उनको पार्टीमाथिको कारबाहीमा सेनाको हात रहेको आरोप लगाएका छन्।

सेनाले यसलाई अस्वीकार गर्छ, तर सेना र यसका शीर्ष अधिकारीहरूलाई निशाना बनाउने उनको भनाइ शान्त भएको छैन। तर, पाकिस्तानको राजनीतिक इतिहासले उनीहरुलाई केही आशा दिएको छ । किनकी जेलमा गएर रिहा भएर झनै लोकप्रिय बनेका नेताहरुको उदाहरण देशमा धेरै छन् । यीमध्ये नवाज शरीफ र उनका भाइ शहबाज दुवैले सत्तामा फर्कनुअघि भ्रष्टाचारको आरोपमा जेलमा समय बिताएका थिए। पूर्व राष्ट्रपति आसिफ अली जरदारीको साथमा पनि यस्तै भएको छ ।

इमरानसँग कानुनी विकल्प के छन् ?
इमरान खानका वकिलहरूले सजायको विरुद्ध उच्च अदालतमा अपील गर्नेछन् र उनीसँग सर्वोच्च अदालतमा अझै दुई चरणको अपील छ। इमरानको अपिलको सुनुवाइका क्रममा सजाय स्थगित भएमा उनलाई केही राहत मिल्न सक्छ । सैद्धान्तिक रूपमा, सजाय निलम्बित भए पनि, खान अर्को चुनाव लड्न योग्य हुन सक्छ। यसबाहेक उनीविरुद्ध १५० भन्दा बढी मुद्दा चलिरहेका छन् । त्यसमा पछिल्ला केही दिनमा दुईवटा ठूला घटनामा कारबाहीलाई तीव्रता दिइएको छ । यसमा एक भूमि ठगी मुद्दा र सेनामाथि आक्रमणलाई बढावा दिएको आरोपमा मेमा उनको गिरफ्तारी पछिको दोस्रो समावेश छ।

इमरान जेलमा परेपछि, उनको पार्टी, पाकिस्तान तहरीक-ए-इन्साफ (पीटीआई), अहिले पूर्व विदेशमन्त्री शाह महमूद कुरैशीको नेतृत्वमा छ। मे ९ को हिंसा र त्यसपछिको क्र्याकडाउन पछि धेरै प्रमुख नेताहरूले छोडेर पार्टी पहिले नै नराम्ररी भाँचिएको छ। केही नेता र सयौं कार्यकर्ता हिरासतमा छन् ।

तर, सर्वेक्षणका अनुसार इमरानको व्यक्तिगत करिश्माका कारण पार्टी अझै पनि लोकप्रिय छ । कुरैशीसँग त्यति जनआधार छैन र इमरानको संगठनात्मक क्षमतासँग पनि मेल खाँदैन। टेलिभिजनबाट प्रतिबन्ध लगाइएपछि पनि इमरानले आफ्ना समर्थकहरूलाई विभिन्न सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्ममा प्रायः दिनहुँ सम्बोधन गर्ने गर्दथे । उनी जेलमा रहेकाले अब उपलब्ध हुने छैनन् ।

पछिल्लो अपडेट

पाकिस्तानका पूर्वप्रधानमन्त्री इमरान खानलाई पाँच वर्षका लागि राजनीतिमा प्रतिबन्ध लगाइएको छ । पाकिस्तानको निर्वाचन आयोगको आदेश अनुसार खान आउँदो पाँच वर्षसम्म चुनाव लड्न नपाउने भएका छन् ।

आयोगले खानलाई सम्पत्तिको गलत घोषणा गरेकोमा दोषी ठहर गर्दै अयोग्य ठहर गरेको अल जजिराले जनाएको छ । खानको निर्वाचन क्षेत्र अब खाली रहनेछ । पाकिस्तानी कानून अन्तर्गत दोषी व्यक्ति तोकिएको अवधिको लागि कुनै पनि सार्वजनिक पदमा उम्मेदवार हुन सक्दैन । खानमाथि प्रधानमन्त्री पदमा रहँदा प्राप्त महँगा उपहारहरु बेचेर सरकारी कोषमा जम्मा नगरेको आरोपमा अदालतले गएको शनिवार तीन वर्षको जेल सजाय तोकेको छ ।

खान अहिले जेलमा छन् । पाकिस्तान तहरीक ए इन्साफ (पीटीआई) पार्टीका नेता खान सन् २०१८ को मे मा प्रधानमन्त्री बनेका थिए । खान संसदले अविश्वास प्रस्ताव पारित गरेपछि सन् २०२२ अप्रिल १० मा पदमुक्त भएका थिए । खानले आफूमाथि लागेका आरोपको खण्डन गर्दै सबै आरोपहरु राजनीति प्रेरित भएको बताउँदै आएका छन् ।