काठमाडौं । निर्णायक भनिएको अस्ति १५ गते भएको राजावादीको आन्दोलनमा अपेक्षाकृत सहभागिता नभएपछि तिल्मिलाएका विवादित एवं धेरै कसुरमा अदालतबाट धरौटीमा छुटेका व्यवसायी दुर्गा प्रसाईंले निषेधित क्षेत्र तोड्न आफैँले गाडी चलाएर सुरक्षाकर्मीलाई कच्दै हिँडेपछि भड्किएको उदण्ड जत्थाको तोडफोड, आगजनी र लुटपाटबाट अहिलेसम्म दुईजनाको मृत्यु, सुरक्षाकर्मी र आन्दोलनकारीसहित १०५ जना घाइते भएका छन् भने करोडौँको निजी तथा सरकारी भवन र सवारीसाधनको क्षति भएको छ । सिद्धान्त, विचार र विना उद्देश्य जम्मा भएको अराजक भीड र जिम्मेवारहीन प्रसाईंजस्ताको नेतृत्वका कारण अस्तिको प्रदर्शनमा दुईजना युवकले अनाहकमा ज्यान गुमाए भने प्रहरी प्रशासनको नरम रवैयाको कारण अकल्पनीय क्षति हुन पुग्यो ।

प्रसाईंको उक्साहट र आवेशमा राजावादी समूहहरूले काठमाडौंमा शुक्रबार हिंसात्मक प्रदर्शन गरी निजी घर, सञ्चारगृह, भाटभटेनी सुपरमार्केट, व्यापारिक भवनदेखि सवारीसाधनमा तोडफोड र आगजनी गर्दै लुटपाट मच्चाएपछि पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहको नियतमाथि प्रश्न उठेको छ । पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहलाई भेटेर राजा फर्काउने आन्दोलनका कमान्डर समेत बनेका प्रसाईं नेतृत्वको अराजक भीडले कोटेश्वर तीनकुनेआसपासका क्षेत्रमा शुक्रबार देखाएको हिंसात्मक गतिविधिले राज्यकोषबाट अझै पनि सेवा, सुविधा र सुरक्षा लिँदै आएका ज्ञानेन्द्रको भूमिकालाई लिएर प्रश्न पनि उठेको छ । ज्ञानेन्द्रकै आशीर्वादमा उक्सिएको समूहले हिंसा फैलाउन खोजेको भन्दै केही नेताले अब उनलाई कारबााहीको दायरामा ल्याउन समेत माग गरेका छन् । सरकारले पनि पूर्वराजा ज्ञानेन्द्रको सेवा, सुविधा खोस्ने र पासपोर्ट रद्द गर्ने तयारी सुरु गरेको पनि समाचारस्रोतले देशान्तरलाई बताएको छ । तीनकुने घटनालाई लिएर शुक्रबार राति बसेको मन्त्रिपरिषद्को बैठकले ज्ञानेन्द्रको विषयमा गम्भीर समीक्षा गर्दै उनको सेवा सुविधा खोस्ने विषयमा अध्ययन गरेर सिफारिस गर्न गृह मन्त्रालयलाई अधिकार दिएको स्रोतले जानकारी दिएको छ ।
फागुन ७ गते प्रजातन्त्र दिवसको पूर्वसन्ध्यामा पूर्वराजा ज्ञानेन्द्रले आफूलाई साथ दिन आह्वान गर्दै भिडिओ सार्वजनिक गरेपछि हौसिएका राजावादीले विभिन्न स्थानमा प्रदर्शन गर्दै आएका थिए । यसैक्रममा शुक्रबार दुर्गा प्रसाईंको नेतृत्वमा विभिन्न राजावादी समूहले काठमाडौंको तीनकुनेमा प्रदर्शनसहित सभा गर्ने तयारी गरे पनि प्रसाईंलगायत केही व्यक्तिको भड्काउले अराजकता निम्तिएको थियो । जनताको ठूलो बलिदान र संघर्षबाट प्राप्त उपलब्धि संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक व्यवस्थामाथि प्रहार हुन थालेपछि पूर्वराजाका गतिविधि नियन्त्रण गर्नुपर्ने आवाज उठिरहेकै अवस्थामा राजा फर्काउन आन्दोलन गर्ने राजावादी समूहको हिंसात्मक गतिविधिका कारण उनीहरूको आन्दोलन विसर्जन भएको राजनीतिक विश्लेषकहरू बताउँछन् ।
शुक्रबार प्रसाईंले आफैँले चलाएको गाडीले सुरक्षाकर्मीसँग जबरजस्ती गरेर निषेधित क्षेत्र तोड्ने प्रयास गरी सुरुदेखि नै आन्दोलनलाई अराजक र हिंसात्मक बनाउने हर्कत गरेको भिडियो अहिले पनि सामाजिक सञ्जालमा व्यापक छ । उनलाई राप्रपाका वरिष्ठ उपाध्यक्ष रवीन्द्र मिश्र, महामन्त्री धवलशमशेर राणालगायतले पनि साथ दिँदै आन्दोलन भड्काउने मुख्य योजनाकार बन्न पुगेका थिए ।

मिश्र, राणालगायत केही व्यक्तिलाई प्रहरीले पक्राउ गरिसकेको छ भने राजावादी आन्दोलनका मुख्य नाइके नवराज सुवेदीलाई उनकै घरमा नजरबन्दमा राखिएको सुरक्षा निकायले जनाएको छ । शुक्रबारको आन्दोलनलाई भड्काएर भागेका प्रसाईंलाई प्रहरीले तीव्र रूपमा खोजी गरिरहेको छ । राप्रपाका महामन्त्रीसमेत रहेका धवल र उपाध्यक्ष मिश्रले प्रहरीको हस्तक्षेपपछि तितरबितर भएको भीडलाई निषेधित क्षेत्र तोड्न उक्साएका थिए । मञ्च पुगेर अरू नेतालाई कार्यक्रममा फर्कन र कार्यकर्ताहरूलाई निषेधित क्षेत्र तोड्न अपिल गरेका थिए ।

प्रसाईं नेतृत्वमा भएको आन्दोलनले हिंसात्मक रूप लिँदा एक सञ्चारकर्मीसहित दुईजनाको मृत्यु भएको थियो । राजावादीहरूले तीनकुने, कोटेश्वर, बालकुमारी र जडीबुटी क्षेत्रमा गरेर करिब डेढ दर्जन गाडी जलाउनुका साथै दर्जनौँ गाडी तोडफोड गरेका थिए । अराजक बनेको भीडलाई प्रहरीले अश्रुग्यास र लाठी प्रहार गरेपछि तीनकुनेबाट तितरबितर भएको समूह आलोकनगर, कोटेश्वर, सिनामंगलतर्फ बाटोमा हुलहुज्जत र तोडफोड गर्दै कोटेश्वरस्थित भाटभटेनी सुपरमार्केटमा तोडफोडका साथै लुटपाट गरेको थियो भने जडीबुटी चोकमा रहेको जडीबुटी उत्पादन तथा प्रशोधन केन्द्रमा आगजनी र ढुंगामुढा गरी कार्यालय परिसरभित्र पार्किङ गरिएका आठवटा गाडीमा पनि आगजनी गरेको थियो ।

तीनकुनेमा आगो लगाएको भवनको समाचार संकलनको क्रममा जलेर एभिन्यूज टेलिभिजनका पत्रकार सुरेश रजकको मृत्यु भएको छ । प्रदर्शन सुरु नै नहुँदै एभिन्यूजका मालिक भाष्करराज राजकर्णिकारसहित ३२ जनाले विज्ञप्ति निकालेर दमन नगर्न आग्रह गरेका थिए । आफैँ राजावादी आन्दोलनलाई उक्साउने भाष्करको दोहोरो चरित्रमाथि पनि सञ्चारकर्मीहरूले प्रश्न उठाएका छन् । त्यसैगरी तीनकुनेस्थित अन्नपूर्ण मिडिया ग्रुुपको भवनमा तोडफोड र आगजनी गरी क्षति पु¥याइएको छ । राजावादीहरूको समूहले कान्तिपुर टेलिभिजनको भवनमा जबरजस्ती प्रवेश गर्न खोज्दा सुरक्षाकर्मीले रोकेपछि ढुंगामुढा गरेका थिए ।

प्रहरीले गैरकानुनी गतिविधिमा संलग्न व्यक्तिहरूलाई अनुसन्धानको दायरामा ल्याई कानुनबमोजिम कारबाही गर्ने प्रतिबद्धता जनाउँदै एक सय नाभन्दा बढीलाई पक्राउ गरेको जनाएको छ । यसैगरी कोटेश्वरमा रहेको भाटभटेनी सुपरमार्केटमा पनि राजावादी भनिने समूहले लुटपाट गरेर खाद्यान्न, कपडा र फलफूल लिएर गएका छन् ।
राजावादी समूहले भक्तपुरतर्फ गइरहेका राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) का प्रमुख सचेतक सन्तोष परियारले प्रयोग गरेको सरकारी गाडीसमेत बालकुमारीमा जलाइदिएका थिए ।

प्रसाईंको नेतृत्वमा काठमाडौंको तीनकुनेमा भएको हिंसात्मक प्रदर्शनमा संलग्न भएको आरोपमा प्रहरीले यो समाचार तयार पार्दासम्म १०६ जनालाई पक्राउ गरेको छ । प्रदर्शनका क्रममा तोडफोड, लुटपाट, आगजनी र हत्या भएको भन्दै प्रहरीले संलग्न व्यक्तिहरूको खोजी र अनुसन्धान अघि बढाएको हो । काठमाडौं जिल्ला प्रहरी परिसर, मातहतका वृत्तहरू, काठमाडौं उपत्यका अपराध अनुसन्धान कार्यालय तथा अन्य प्रहरी निकायको संयुक्त टोलीले एक सयभन्दा बढीलाई पक्राउ गरेको हो ।
जिल्ला प्रहरी परिसर काठमाडौंका एसपी अपिलराज बोहराका अनुसार पक्राउ परेकाहरूको वर्गीकरण गर्ने काम भइरहेको छ ।
काठमाडौं उपत्यका अपराध अनुसन्धान कार्यालयको टोलीले शुक्रबार राति नै रवीन्द्र मिश्र, धवल शमशेर राणा, स्वागत नेपाललगायतका केही व्यक्तिलाई पक्राउ गरेको थियो भने शनिबार ललितपुरबाट प्रहरीले धर्मगुरु पुष्कर खतिवडालाई समेत नियन्त्रणमा लिएको छ । पक्राउ परेकाहरूको पहिचान सीसीटीभी फुटेज, भिडिओ र फोटोका आधारमा गरिएको पनि प्रहरीले जनाएको छ । यसैगरी, सामाजिक सञ्जालमा आएका तस्बिर र भिडियोेका आधारमा पनि खोजी भइरहेको जनाएको छ ।
त्यसैगरी भाटभटेनी सुपरमार्केटमा लुटपाट भएको घटनामा संलग्न केही व्यक्तिहरू सीसीटीभी फुटेजका आधारमा पक्राउ परेका छन् । पक्राउ पर्नेमा महिला र बच्चाहरू समेत रहेको बुझिएको छ । प्रहरीले हाल फरार रहेका दुर्गा प्रसाईंको पनि खोजी जारी राखेको छ । उनी फोन अफ गरेर सम्पर्कविहीन भएका छन् ।
राजावादी समूहको हिंसात्मक गतिविधिको सर्वत्र आलोचना भएको छ । नेपाली कांग्रेसका महामन्त्रीद्वय गगन थापा र विश्वप्रकाश शर्माले विज्ञप्ति जारी गर्दै लोकतन्त्रको विकल्प अझ समुन्नत लोकतन्त्र हो भन्दै कुनै पनि प्रकृतिको राजतन्त्र एकाइसौँ शताब्दीको सचेत नेपालीका लागि विकल्प किमार्थ हुन सक्दैन भनेका छन् । विज्ञप्तिमा हिंसा भड्काउने र हिंसामा सामेल हुने व्यक्तिहरूलाई कडा कानुनी कारबाहीको दायरामा ल्याउन आग्रह गरिएको छ । यस्तै एमालेले पनि राजावादीहरूको अराजक समूहले देखाएको उद्दण्डता, अराजकता र हिंसाको घोर भत्र्सना गरेको छ । एमालेका महासचिव शंकर पोखरेलले एक विज्ञप्ति जारी गरि सुरक्षाकर्मीमाथि आक्रमण गर्दै हतियार खोस्ने, नागरिकका घर, व्यापारिक र सरकारी भवन, सञ्चारगृह, दलका कार्यालयमाथि आगजनी र लुटपाट गर्ने तथा लोकतान्त्रिक प्रणालीलाई विथोलेर अराजकतातिर धकेल्ने अपराधिक क्रियाकलापको निन्दा गरिएको छ ।
नेपालमा गणतन्त्र स्थापना भएपछि पूर्वराजालाई नारायणहिटीबाट नागार्जुन पठाउने भूमिका पाएका तत्कालीन गृहमन्त्री एवं नेपाली कांग्रेसका नेता कृष्णप्रसाद सिटौलाले शुक्रबार भएको अराजकतावादी आन्दोलनमा पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाहको धारणा मागेका छन् । ‘हिजो काठमाडौंको कोटेश्वर आसपासमा राजावादीहरूले जे हिंसात्मक र दुःखद् घटना घटाए त्यसप्रति मेरो खेद छ, घटनाको म भत्र्सना गर्दछु, घटना पूर्वराजा ज्ञानेन्द्रको उक्साहटमा घटेको हो वा होइन ? हो भने उनले जिम्मेवारी लिनुपर्छ, होइन भने त्यसको जवाफ दिनुपर्छ,’ उनले भने ।

सिटौलाले पूर्वराजालाई सरकारले दिएको सम्मान र सुरक्षाको उनले ख्याल गर्नुपर्ने समेत बताए ।

माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले ज्ञानेन्द्र शाहको मानसिकता आपराधिक छ भन्ने पुनः पुष्टि भएको टिप्पणी गरेका छन् । ‘जे भएको छ प्रस्ट के भएको छ भने यसको पछाडि ज्ञानेन्द्र शाह नै हो । ज्ञानेन्द्र शाहको मानसिकता नै आपराधिक छ भन्ने इतिहासमा पनि देखिएको हो’ उनले भने, ‘अहिले पनि देखिएको छ । यही नै समय हो सरकारले कडा कदम चालोस् ।’

त्यस्तै, नेपाली कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवाले पूर्वराजाका नाममा गरिएको अराजकता निन्दनीय भएको बताएका छन् । उनले पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र संवैधानिक दायरामा नबसेको भन्दै उनका समर्थकहरू पनि नैतिक र कानुनी सीमाभित्र नबसेको बताए । देउवाले भने, ‘पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह हिजो संवैधानिक दायरामा बसेनन्, बस्न चाहेनन् र राजतन्त्र गएको हो । अब यस्ता अराजकताबाट राजतन्त्र फर्किँदैन । बरु थप औचित्यहीन हुन्छ ।’

डा. बाबुराम भट्टराई नेतृत्वको नेपाल समाजवादी पार्टी (नयाँ शक्ति)ले पनि प्रदर्शनकारीलाई ‘मण्डले आततायी तत्व’को संज्ञा दिँदै भने ‘राजतन्त्र पुनस्र्थापना गर्ने आन्दोलनका नाममा जघन्य अपराधमा संलग्न व्यक्तिहरूलाई तत्काल पक्राउ गरी कानुनी करबाहीको दायरामा ल्याई यस्ता विध्वंशकारी गतिविधिलाई समयमै नियन्त्रण गर्न नेपाल सरकारलाई ध्यानाकर्षण गराउदछौँ ।’
नयाँ शक्तिले पुनरुत्थानवादी शक्तिहरूले बदनीयतपूर्ण ढंगले लोकतन्त्रविरोधी हर्कत सञ्चालन गरिरहेको भन्दै यस्ता अराजनीतिक र हिंसात्मक गतिविधिको सशक्त प्रतिवाद गर्न सम्पूर्ण अग्रगामी र लोकतन्त्र पक्षधर शक्तिहरूलाई आह्वान गरेको छ ।
राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीले पनि पूर्वराजा पक्षधरको आन्दोलनका क्रममा अक्षम्य गतिविधि भएको भन्दै भत्र्सना गरेको छ । कार्यवाहक प्रवक्ता मनिष झाले जारी गरेको विज्ञप्तिमा पूर्वराजा पक्षधरहरूबाट भएको अराजकता, मानवीय क्षति, निजी तथा सार्वजनिक सम्पत्तिमाथिको हमला, लुटपाट तथा आगजनीजस्ता अक्षम्य गतिविधिको भत्र्सना गरेको छ ।
माओवादी केन्द्रले ज्ञानेन्द्र शाहकै योजनामा तीनकुनेमा हिंसात्मक प्रदर्शन भएको भन्दै घटनाका योजनाकार र उक्साउनेलाई पक्राउ गर्न माग गरेको छ ।
पत्रकार महासंघका महासचिव रामप्रसाद दाहालले विज्ञप्ति जारी गर्दै सञ्चारकर्मीको ज्यानै जाने गरी हमला हुनु आपत्तिजनक, निन्दनीय र भत्र्सनायोग्य बताएका छन् । महासंघले आन्दोलनका नाममा सञ्चारकर्मीको ज्यानै जाने, प्रेसलाई आतंकित र त्रसित बनाउने कार्य किमार्थ स्वीकार नहुने भन्दै संलग्नलाई तत्काल कानुनी कठघरामा उभ्याउन सरकारसँग माग गरेको छ । साथै, क्षति पु¥याइएका सञ्चारमाध्यमलाई क्षतिपूर्ति दिन, सञ्चारगृह र सञ्चारकर्मीको सुरक्षामा गम्भीर हुन आग्रहसमेत गरेको छ । महासंघले पत्रकार जलेर मृत्यु भएको प्रकरणको गहिरो छानबिन गरी दोषीमाथि कानुनी कारबाही र पीडित परिवारलाई क्षतिपूर्तिको माग गरेको छ ।
नेपाल प्रेस यूनियन, प्रेस चौतारी नेपाल, प्रेस सेन्टर नेपाल, समाजवादी प्रेस संगठनलगायत सञ्चार आबद्ध विभिन्न संघसंस्थाले पनि आज भएको घटनाप्रति आपत्ति प्रकट गर्दै दोषीमाथि कारबाहीको माग गरेका छन् । देशान्तर साप्ताहिकबाट