महेन्द्रनगर – चार वर्षअघि कञ्चनपुरको पूर्वी क्षेत्र डोकेबजारदेखि बेदकोट नगरपालिकाको दैजीसम्मको हुलाकी सडक निर्माण आरम्भ भयो । यहाँको दक्षिण क्षेत्रका नागरिकको यातायात सुविधामा सहजता आउने आशासहित उक्त ६२ किलोमिटर हुलाकी सडकको निर्माण तोकिएको समय सकिँदा पनि ५० प्रतिशतमै सीमित छ । रु एक अर्ब १२ करोड लागत रहेको सडक निर्माण तीन प्याकेजमा ठेक्का दिइएको भए पनि निर्माण व्यवसायीको ढिलासुस्ती र बीचमा कोरोना भाइरस सङ्क्रमणका कारण ढिलाइ भएको हो ।

हुलाकी राजमार्ग योजना कार्यालय धनगढीका इन्जिनीयर पदमबहादुर मडैले हालसम्म तीनवटै प्याकेजमा गरी ३२ किलोमिटर सडक कालोपत्र भएको जानकारी दिए । “हामीले अहिलेसम्म तीनपटक म्याद थप भइसकेको छ”, इन्जिनीयर मडैले भने, “अहिले पहिलो र तेस्रो प्याकेजको म्याद माघ महिना र दोस्रो प्याकेजको म्याद गत जेठमा सकिएको अवस्था छ ।”

त्यसैगरी उक्त योजनाअन्तर्गत स-साना पुल निर्माणको ठेक्का गर्न बाँकी छ भने गत वर्ष र चालु आवमा कालोपत्र गर्ने समय ९वैशाख र जेठ० मा लकडाउन हुँदा काम गर्न नसकिएको हो । इन्जिनीयर मडैले आगामी आवभित्र सडक निर्माणको काम सकिने जानकारी दिए । तीस महिनाको समयावधि दिएर काम थालिए पनि काम गर्न ढिलाइ भएकाले निर्माण कम्पनीको भुक्तानीसमेत रोकिएको अवस्था छ ।

त्यसैगरी कञ्चनपुर र कैलालीका केही भू-भागलाई सिँचाइ सुविधा पु¥याउने लक्ष्यसहित एक दशकअघि शुरु गरिएको महाकाली सिँचाइ आयोजना तेस्रो चरणको कार्यप्रगति पनि सन्तोषजनक छैन । चौध किलोमिटरदेखि २५ किलोमिटरको भागमा मूल नहर निर्माणका लागि ठेक्का दिइएको सिँचाइ आयोजनाले लामो समय मुआब्जा विवाद र रूख कटानको झमेलाबाट मुक्त हुन सकेन ।

आयोजनाको कार्यालयले काम गर्ने स्थल उपलब्ध गराउन नसक्दा मूल नहरअन्तर्गत अन्य संरचना बनाएर बस्नुको विकल्प नरहेको निर्माण व्यवसायीको दुःखेसो छ । कञ्चनपुरको ब्रह्मदेवदेखि कैलालीको मालाखेतीसम्म १५१ किलोमिटर नहर निर्माणसहित अघि बढेको आयोजनाअन्तर्गत हालसम्म १३ किलोमिटर मूल नहर मात्रै निर्माण सकिएको छ ।

हाल १५ किलोमिटर मूल नहर निर्माणाधीन अवस्थामा रहेको आयोजनाले जनाएको छ । “पन्ध्र किलोमिटर नहर खन्ने काम नभए पनि अरू निर्माण भने यो बीचमा भए”, महाकाली सिँचाइ आयोजना तेस्रो चरणका निर्देशक रणबहादुर बमले भन्नुभयो, “धेरै समय खर्चेर वनको रूख कटान र ऐलानी जग्गाको क्षतिपूर्तिको विषय समाधान भएको छ ।”

उनले नहर निर्माण क्षेत्रमा पर्ने ऐलानी जग्गाको क्षतिपूर्ति दिने विषय टुङ्गो लागेर मन्त्रालयले बजेट माग गरिरहेको बताए। “ऐलानीको क्षतिपूर्ति दिन रु २५ करोड जति चाहिन्छ”, बमले भने, “सोही रकमका लागि अहिले काठमाडौँ आएको छु ।” उनले निर्माणका क्रममा यहाँको बेदकोट नगरपालिकामा रहेका चारवटा सामुदायिक वनक्षेत्रको रूख कटानको समस्या पनि हल भइसकेको जानकारी दिए ।

“तीन प्याकेजमा थालिएका कामको म्याद थप भएर आगामी भदौ महिनासम्म छ”, उनले भने, “सम्झौता गर्दा २६ महिनामा सक्ने भए पनि त्यो हुन सकेन ।” पन्ध्र किलोमिटर मूल नहर निर्माणको लागत रु दुई अर्ब ५० करोड रहेको आयोजनाले जनाएको छ । त्यसैगरी कञ्चनपुरको अर्को ठूलो योजना महाकाली पुलको चार लेनको पक्की पुल निर्माणको काम अघि बढिरहेको भए पनि बीचमा आउने बाधा व्यवस्थापनसित रुमलिनु परेको छ । “केही दिनअघि आएको बाढीले पुलसम्म पुग्ने पहुँच मार्ग बगाउँदा निर्माणलाई केही असर गरेको पनि काम चलिरहेकै छ”, महाकाली पुल योजना कार्यालयका इन्जिनीयर वीरेन्द्र चन्दले भने, “पहुँच मार्गको काम पनि दु्रत गतिमै छ ।”

उनले २०७४ साल भदौमा शुरु भएको पुलको काम दुईपटक म्याद थप भइसकेको जानकारी दिए । पुलसँगै बन्ने ठूला तलाउमा तटबन्ध बनाउन करीब एक लाख ८१ हजार घनमिटर ठूला ढुङ्गा आवश्यक पर्ने भए पनि निर्माण कम्पनीले अझै ढुङ्गा पाउन सकेको अवस्था छैन । “ठूला ढुङ्गा विषयको फाइल अहिले विभागमा पुगेको छ”, इन्जिनीयर चन्दले भने, “अहिले पुलको भौतिक प्रगति ७५ प्रतिशत पूरा भइसकेको छ ।”

रु तीन अर्ब २३ करोडको लागतमा बनिरहेको पुलअन्तर्गत ओदालीदेखि गड्डाचौकी र पारि दोधारा चाँदनीको केही भूभागसम्म छ लेनको सडक निर्माणाधीन अवस्थामै छ । केही समयअघि आएको बाढीले निर्माण कम्पनीको कालोपत्र गर्न राखिएको प्लान्ट नै नदीमा आएको बाढीले बगाउन करीब रु तीन करोडभन्दा बढीको क्षति भएको थियो । त्यसैगरी यहाँ लामो समयदेखि सञ्चालनमा नरहेको मझगाउँ विमानस्थल पुनर्निर्माणका लागि ठेक्का प्रक्रियामा रहेको छ । भीमदत्त नगरपालिका र दोधारा चादँनी नगरपालिकाका जनप्रतिनिधीका साथै यहाँका नागरिक अगुवा विमानस्थल सञ्चालनका लागि लामो समयदेखि दबाब दिँदै आएका थिए ।