गुरुराज घिमिरे
नेपाली कांग्रेसको आन्तरिक राजनीति अहिले एक युगान्तकारी मोडमा आइपुगेको छ, जहाँ परम्परागत शक्ति सन्तुलनमाथि विधि, क्षमता र पद्धतिसंगत पार्टी सञ्चालनको माग गर्ने एक बृहत् जनमत हावी भएको छ । हालै केन्द्रीय समितिबाट १५औँ महाधिवेशनको तालिका जारी हुनुलाई यो अभियानको प्रारम्भिक सफलताका रूपमा हेरिएको छ । पार्टीलाई संस्थापक नेता बिपी कोइरालाले चलाएजस्तै विधि, नीति र क्षमतामा आधारित बनाउने जुन संकल्प २,४८८ हस्ताक्षरकर्ताहरूको समूहले लिएको छ, यसले कांग्रेसको भावी मार्गचित्रको रेखांकन गरेको छ । यो केवल नेतृत्व परिवर्तनको आकांक्षा होइन, बरु संस्थागत रूपमा जरा गाडेको गुटगत स्वार्थ र अव्यवस्थाविरुद्धको सशक्त प्रतिवाद हो । यस अभियानले पार्टीमा प्राकृतिक न्यायको सिद्धान्त लागू हुनुपर्ने र हरेक कार्यकर्ताको मूल्यांकन उसको क्षमता, योगदान र कामको आधारमा हुनुपर्ने माग गरेको छ । अब पार्टीभित्र ‘मेरो र तेरो’को संकीर्ण घेरा, ‘काखा र पाखा’को अन्यायपूर्ण व्यवहार सदाका लागि अन्त्य हुनुपर्छ भन्ने आवाज बुलन्द भएको छ । यो संकल्पले कांग्रेसलाई पद्धतिसंगत रूपबाट चल्ने नयाँ युगमा प्रवेश गराउने विश्वास बलियो बनाएको छ ।
पार्टीलाई विधि र न्यायको मार्गमा हिँडाउन नसकेको खण्डमा आन्तरिक शुद्धीकरणका लागि विशेष महाधिवेशनको ‘सिस्नु पानी’ लगाउने चेतावनी यस अभियानको एक प्रतीकात्मक तर निर्णायक सन्देश हो । जब नियमित महाधिवेशनको प्रक्रिया अवरुद्ध हुन्छ वा नेतृत्वले यसलाई टार्ने, भड्काउने प्रयास गर्छ, त्यही बिन्दुमा विशेष महाधिवेशनको माग सशक्त रूपमा उठ्ने निश्चित छ । यस अभियानका अगुवाहरूलाई विश्वास छ कि पार्टीका हरेक निर्णय र नेतृत्वको नियतलाई पर्दाभित्रबाटै विश्लेषण गर्ने ‘ग्रहण शक्ति’ अब कार्यकर्तामा विकसित भइसकेको छ । विगतमा जस्तो नेतृत्वको नियन्त्रणमा रहेर कार्यकर्ता निरीह बन्ने अवस्था अब छैन । यसै शक्तिको बलमा नै १५औँ महाधिवेशनको तालिका केन्द्रीय समितिबाट जारी गराउन सफलता प्राप्त भएको हो । यो सफलता आफैँमा एक ठूलो उपलब्धि हो, जसका लागि २,४८८ महाधिवेशन प्रतिनिधि साथीहरूप्रति आभार व्यक्त गर्नु आवश्यक छ, किनभने उनीहरूकै सामूहिक अडानले नेतृत्वलाई दबाबमा पारेको थियो । यस सन्दर्भमा काठमाडौँ क्षेत्र नम्बर १ का महासमिति सदस्य प्रबल थापाले सम्पूर्ण कार्यक्रमहरूको प्रबन्ध मिलाएर ‘एक रुपैयाँ’ पनि खर्च नलाग्ने गरी गरेको उदार सहयोगको पनि चर्चा गर्नु सान्दर्भिक छ । यस्ता निःस्वार्थ सहयोग गर्ने साथीहरूलाई ‘सुवर्ण शमशेरको नयाँ संस्करण’का रूपमा चित्रण गरिएको छ । यी साथीहरूको योगदानले बाहिरबाट स्रोत खोज्ने र खर्चको अनावश्यक टिकाटिप्पणी गर्नेहरूको मुख बन्द गराएको छ ।
केन्द्रीय समितिबाट जारी भएको महाधिवेशनको तालिकालाई अभियानका पक्षधरहरूले ‘अव्यावहारिक र अवैज्ञानिक’ स्वीकार गरे पनि, यसलाई कार्यान्वयन गराउनुपर्ने अडान राखेका छन् । ललितपुरका सभापतिज्यूले भनेझैँ, अब यो तालिकालाई ‘जुक्ति’ निकालेर सफल पार्नुपर्ने दायित्व अभियानमाथि आएको छ । क्रियाशील सदस्यता नवीकरण र नयाँ क्रियाशील सदस्यता वितरणमा खासै समस्या नआए पनि वडा र पालिका अधिवेशनका मितिहरू नजिकिँदै जाँदा आउन सक्ने प्राविधिक चुनौतीहरूलाई समाधान गर्न १७ गतेको सट्टा १८ वा १९ गतेसम्म पालिकाहरूको अधिवेशन गराएर भए पनि समय व्यवस्थापन गर्ने जुक्तिहरू खोज्नुपर्ने भएको छ । संघीय निर्वाचन क्षेत्र र प्रदेश निर्वाचन क्षेत्र दुवैको अधिवेशनमा सहभागी हुने क्षेत्रीय प्रतिनिधिहरू एउटै हुने भएकाले एउटै थलोमा दुईवटा बुथ राखेर समानान्तर रूपमा अधिवेशन सम्पन्न गर्ने विकल्पमाथिसमेत छलफल भइरहेको छ । घोषित समयलाई जुनसुकै हालतमा कार्यान्वयन गराउनै पर्छ भन्ने प्रतिबद्धता अभियानको मुख्य प्राथमिकता बनेको छ । ढिलाइ गरी, अव्यावहारिक तरिकाले नै सही, तालिका ल्याउन केन्द्रीय समितिले अग्रसरता देखाउनुलाई सकारात्मक मानिएको छ । सभापतिज्यूले बिरामी अवस्थामै भए पनि, कार्यवाहकलाई जिम्मेवारी दिएको बेला पनि, नेताहरूलाई बोलाएर छलफल गरी यो निर्णय गराउनुलाई एउटा सकारात्मक संकेतका रूपमा हेरिएको छ । खासगरी, उहाँउपर आश्रित ‘लहराहरू’ (कमजोर आधार भएका गुटगत सदस्यहरू) लाई समेत विश्वासमा लिएर, तिनलाई स्वतन्त्र बनाएर यो अवस्थामा महाधिवेशनको तालिका जारी गर्न सफल हुनुभएकोमा अभियान पार्टी सभापतिज्यूलाई धन्यवाद दिनु सान्दर्भिक ठान्छ । पार्टी र संस्थालाई सर्वोपरि राख्दै गरिएको यो निर्णयले कांग्रेसलाई अन्य दलहरूका बिच तुलनात्मक रूपमा श्रेष्ठ साबित गरेको छ । अन्य पार्टीका नेताहरू छद्मभेषी बनेर वा जम्बो आयोजक समिति बनाएर आफैँ अध्यक्ष बन्ने गरेको दृष्टान्त र तिनै नेताहरू हेलिकोप्टर चढेर आपत्कालीन अवस्थामा निजी निवासबाट भागेका तथा महाधिवेशन उद्घाटनमा कसैलाई बोल्न नदिई एकलौटी गर्ने गरेका दृष्टान्तले कांग्रेसमा भइरहेको यो आन्तरिक लोकतान्त्रिक अभ्यासको महत्वलाई अझ प्रस्टसँग दर्शाउँछन् ।
यो केवल सांगठनिक संघर्ष होइन, वैचारिक र पुस्तागत मागको सम्बोधन पनि हो । यस अभियानलाई पार्टीभित्रको ‘पुनर्जागरण काल’का रूपमा लिइएको छ, जसरी युरोपले १४औँ देखि १७औँ शताब्दीसम्म पुनर्जागरणबाट उन्नति गर्यो । अब कांग्रेसभित्र अन्याय, विभेद र पक्षपातलाई स्थान दिनु हुँदैन भन्ने सामूहिक चेतना विकसित भएको छ । विधि मिच्ने र पद्धति तोड्ने कार्यलाई अब कुनै पनि हालतमा स्वीकार गर्न सकिँदैन । पुस्तागत आवश्यकताको आधारमा क्षमता भएका साथीहरूलाई अवसर दिनुपर्ने बाध्यता कांग्रेसलाई छ । राजनीतिक दलहरूको ‘क्रान्ति गर्ने ठेक्का’लाई चुनौती दिँदै जेनजी पुस्ताले गैर–राजनीतिक ब्यानरबाटै नेपालको राजनीतिमा एक प्रकारको आँधी–हुरी सिर्जना गरिदिएको सन्दर्भलाई गहिरो गरी मनन गर्नुपर्छ । यो जेनजी पुस्ताको माग वास्तवमा नेपाली जनताकै माग हो, जुन मुखरित भएर आएको छ । त्यसैले, क्षमतावान् तर गुटगत कारणले किनारामा धकेलिएका साथीहरूलाई समेटेर बिपी र सुवर्ण शमशेरको परिकल्पनाको रूपान्तरित पार्टी बनाउनुको विकल्प छैन । विगतमा ‘रूपान्तरण अभियान’ चलाउँदा होस् वा राजतन्त्र गएर गणतन्त्र आउँछ भन्दा होस्, अभियन्ताहरूलाई ‘पागल’ वा ‘राष्ट्रपति’ भनी उल्याइएको कटु अनुभव हामीले गरेका छौँ । तर, अर्धपागलहरूको कदमबाटै दुनियाँको सुधार हुने भएकाले, अहिलेको अभियानमा संलग्न २,४८८ हस्ताक्षरकर्ताहरूमा पनि त्यस्तै ‘पागलपन’को थोरै अंश देखिएको हो र त्यही पागलपनले नै सुधार ल्याउने विश्वास व्यक्त गरिएको छ ।
अबको कार्यदिशा स्पष्ट छः आ–आफ्नो क्षेत्रमा गएर क्रियाशील सदस्यता नवीकरण र नयाँ वितरणको काममा लाग्ने, घोषित तालिकाको हरेक चरणमा सक्रिय रूपमा सहभागी हुने र सबै साथीहरू एक–अर्कासँग समन्वयमा बस्ने संकल्प गरौँ । कर्णालीदेखि सुदूरपश्चिम र सिन्धुलीसम्म देशभरि रहेको विशाल नेटवर्कको शक्तिलाई प्रयोग गर्दै अभियान अगाडि बढ्नेछ । २८ जना जिल्ला सभापति र ५९ जना क्षेत्रीय सभापतिहरूको हस्ताक्षर, साथै अमरसिंह पुनजस्ता अभियन्ता र सुखराज शर्माजस्ता वरिष्ठ नेता (८२-८४ वर्षका) को प्रेरणा र सहभागिताले यो अभियानको जग मजबुत बनेको छ । यो शक्ति अब शेरबहादुर देउवा दाइमाथि ‘लहरिने’हरूको जस्तो सीमित छैन, बरु देशभरि ‘झांगिएर’ फैलिएको विशाल सञ्जाल हो । हिजोजस्तो एक्लाएक्लै वा स्थानीय गुटमा भर परेर लड्नुपर्ने बाध्यता अब छैन । विशेष महाधिवेशन पक्षधरहरूको एक विशाल ‘साम्राज्य’ खडा भएको छ, जसलाई सानोतिनो फौजले ढाल्न सक्दैन । यस विश्वासका साथ, कुनै पनि निर्वाचन क्षेत्रमा साथीहरूलाई अप्ठ्यारो परेमा वा कसैले मुस्किलमा पारेमा, त्यसको ओखतीमुलो (समाधान) गर्ने प्रतिबद्धता जनाइएको छ । अब निराश भएर बस्नुपर्ने अवस्था छैन, किनभने पार्टीभित्र एउटा बलियो घर खडा भएको छ । यो सामूहिक पहलले परिणाम ल्याएर नेपाली कांग्रेसलाई नयाँ युगमा प्रवेश गराउनेछ र संस्थागत रूपमा पार्टीलाई अझ चम्किलो बनाउनेछ । –सार्वजनिक कार्यक्रममा व्यक्त अभिव्यक्तिको सम्पादित अंश ।
Facebook Comments